Natuurlijke heggen vind je in Nederland langs velden, weides en akkers. Soms lijken ze niet meer dan een dun randje groen dat de afscheiding moet vormen tussen lappen grond. Maar uit onderzoek door ecologen blijkt dat niets minder waar is.
De meeste manieren waarop de mens het land kunstmatig bewerkt, worden meestal als negatief beschouwd, maar aan het begin van de moderne tijd creëerde de obsessieve gewoonte van boeren om hun weiden te scheiden van die van de buren, een prachtig kenmerk van de omgeving waarin alle levende wezens samenkomen.
Sommige wetenschappers vermoeden dat heggen als ankerpunten voor het ecosysteem fungeren en in één jaar meer dan 2.000 verschillende planten- en diersoorten kunnen herbergen. Een Engelse ecoloog vond zelfs 2.070 soorten – van dassen tot vele honderden insecten – in een oude heg in de buurt van zijn huis.
Heggen bepalen ons landschap en leveren vele milieudiensten, maar zijn ook van vitaal belang voor in het wild levende dieren als toevluchtsoord, bron van voedsel en als corridors waarlangs zij zich door het landschap kunnen verplaatsen.
De vele klimaatvoordelen van heggen
Hoewel ze eruit zien als een verzorgde houtwal, of als een warrige warboel, blijkt bevatten heggen een rijkdom aan biodiversiteit. Dit kan gedeeltelijk worden verklaard doordat heggen een microkosmos zijn van het bosecosysteem. Een hoog reikend bladerdak beschaduwt en houdt de ondergroei vochtig, wat een verscheidenheid van schimmels en dieren aantrekt. Dit stimuleert op zijn beurt de concurrentie en diversiteit tussen planten die strijden om licht, bestuivers en andere hulpbronnen.
Deze gevarieerde omgeving trekt bestuivers aan voor de bloesems in de lente en de zomer, wat ertoe kan leiden dat bijen er hun thuis gaan zoeken en de opbrengst van de aangrenzende gewassen kan verhogen. De beschutte habitat trekt insectenetende vogels aan, wat in Californië voor een heg van 1.000 voet een besparing van $4.000 per jaar aan insecticide-kosten bleek op te leveren. Ze trekken ook insecten aan zoals wespen en horzels die bladluizen en andere ongewenste eters in een moestuin opeten.
Heggen zijn in wezen snelwegen van landschappen. Dassen, hazelmuizen en egels gebruiken ze als dekking om zich heimelijk te verplaatsen. Uit een studie is gebleken dat in landbouwgebieden heggen de beste manier zijn om versnipperde stukken bos of onbeheerde velden met elkaar te verbinden, en als zodanig van cruciaal belang kunnen zijn voor het gezond houden van dierenpopulaties.
Nachtdieren zoals nachtvlinders en vleermuizen gebruiken heggen als vliegroutes om veilig door bebouwde plattelandsgebieden te navigeren. Tweederde van de waargenomen nachtvlinders zaten op of reisden parallel aan een heg tijdens hun nachtelijke verplaatsingen.
Daarnaast bleek uit een studie dat bosranden en vrijstaande bomen twee keer zoveel CO2 opslaan als bomen die midden in een bos staan. En heggen hebben meer randen. Maar in tegenstelling tot bossen zijn ze minder gevoelig voor brand. En dat zal in de komende decennia een steeds belangrijkere afweging worden bij het inrichten van ons landschap. We moeten niet alleen meer groen planten, maar dat vooral ook slimmer doen.
Heggen in Europa
De biodiversiteit van heggen in België blijkt 30% hoger te zijn dan in de bossen van het land. Maar niet alleen in België vinden onderzoekers voordelen. Er zijn 70.000 kilometer aan heggen in Groot-Brittannië, die zich verder uitstrekken en kronkelen dan het gehele Britse wegennet. Soms gebouwd om mensen buiten te houden, soms om dieren binnen te houden, zijn er 30 erkende traditionele stijlen van heggen, waarvan sommige wel 800 jaar oud zijn.
De National Hedgelaying Society is de enige liefdadigheidsinstelling die zich inzet voor het in stand houden van de traditionele vaardigheden van het heggenvellen en het aanmoedigen van het gebruik van heggen voor in het wild levende dieren en het landschap.
Net als alle planten slaat de begroeiing van een heg koolstof op, en de Britse regering vermoedt dat heggen, omdat ze zo lang kunnen leven, een goede manier kunnen zijn om de uitstoot van broeikasgassen te absorberen in plaats van alleen maar bomen te planten. Maar dat is niet het enige beschermende effect dat ze hebben. Heggen fungeren als een sterke verdediging tegen bodemerosie door te voorkomen dat regen of wind de grond in een weiland verspreidt in beken of straten. Uit een studie is zelfs gebleken dat ze de verspreiding van ziekten onder vee kunnen helpen tegengaan.
Om al deze redenen nemen veel landen maatregelen om hun heggenareaal te vergroten. In 2021 heeft de Franse president 50 miljoen euro toegezegd voor de aanplant van 7000 km heggen. In Groot-Brittannië heeft een non-profit actiegroep, die de officiële natuurbeschermingswaakhond van de regering vertegenwoordigt, een petitie lopen om het Britse heggennetwerk met 40% uit te breiden, ongeveer 200.000 kilometer, gebaseerd op aanbevelingen van de Climate Change Committee van het land.
Wat kun jij doen?
In Nederland bestaan veel boom plant initiatieven. Maar misschien is een heg planten nog wel veel beter. Praat met ecologen en jouw gemeente over de mogelijkheid om nieuwe heggen aan te planten door lokale vrijwilligers om alle voordelen van heggen optimaal te benutten.
Bronnen:
* Hedgelaying society
* Soil association